De kans is groot dat rookruimtes in de horeca al eind september dicht moeten, drie jaar eerder dan het kabinet beoogt. De rechtszaak van anti-tabaksactivisten doorkruist de plannen van het kabinet.
Bron: Trouw en KHN
Volgende maand doet de hoogste rechter uitspraak in een rechtszaak die anti-tabaksorganisatie Clean Air Now heeft aangespannen. In het Nationaal Preventieakkoord dat eind vorig jaar is gesloten, zijn onder andere afspraken gemaakt over rookruimten. Die worden per 1 juli 2022 verboden. Maar enkele weken geleden kwam het bericht dat de Hoge Raad is geadviseerd dat zij moet oordelen dat rookruimten in strijd zijn met een verdrag dat Nederland heeft ondertekend. Dit kan betekenen dat rookruimten met ingang van 27 september 2019 worden verboden.
KHN geeft een korte uitleg over de procedures:
Nationaal Preventieakkoord en rookruimten
In het Nationaal Preventieakkoord hebben overheid en allerlei maatschappelijke partijen afspraken gemaakt over roken, problematisch alcoholgebruik en overgewicht. KHN heeft meegepraat over problematisch alcoholgebruik en overgewicht en apart gesproken met de staatssecretaris over rookruimten. In dat Nationaal Preventieakkoord staat dat rookruimten in de horeca, (semi) publieke gebouwen en openbare gebouwen met ingang van 1 juli 2022 per wet worden verboden.
Hoge Raad en rookruimten
Tegelijkertijd liep en loopt er een procedure bij de Hoge Raad over de Nederlandse wetgeving die rookruimten toestaat. Sinds 1 juli 2008 geldt in Nederland een uitzondering op het rookverbod voor speciaal aangewezen rookruimten. Antirookclub Clean Air Nederland (CAN) spande een zaak tegen de Staat aan tegen deze uitzondering. CAN is van mening dat de uitzondering die de wet mogelijk maakt in strijd is met het WHO-Kaderverdrag. Dit verdrag houdt in dat de ondertekenaars, waaronder Nederland, ‘effectieve’ maatregelen moeten nemen tegen blootstelling aan tabaksrook in onder andere publieke gelegenheden.
Oordeel van het Hof
De rechtbank wees de claim van CAN in eerste instantie af. Maar in hoger beroep bepaalde het Hof dat de uitzondering op rookruimten in de horeca onverbindend en onrechtmatig is. De Staat ging op haar beurt weer in cassatie bij de Hoge Raad, dat is de hoogste rechter in Nederland.
Advies advocaat-generaal aan Hoge Raad
In deze zaak is door de advocaat-generaal op 17 mei 2019 aan de Hoge Raad geadviseerd dat de uitspraak van het Hof in 2018 gehandhaafd kan blijven. Adviezen van advocaten-generaal zijn onafhankelijk van overheid of Openbaar Ministerie. Een advies hoeft dus door de Hoge Raad niet opgevolgd te worden. In de praktijk gebeurt dat vaak wel.
Wat nu als de Hoge Raad het advies van de advocaat-generaal volgt?
Als de Hoge Raad op 27 september 2019 uitspraak doet en het advies van de advocaat-generaal overneemt, zijn rookruimten in de horeca vanaf 27 september 2019 verboden.
Geldt dit verbod dan alleen voor de horeca?
Ja, de uitspraak van het Hof gaat namelijk alleen over rookruimten in de horeca. Rookruimten in bijvoorbeeld overheidsgebouwen zijn in die uitspraak buiten beschouwing gelaten en blijven dan (vooralsnog) wel legaal.
Kan er een verschil zitten tussen Nationaal Preventieakkoord en een gerechtelijke uitspraak?
Ja, de afspraak in het Nationaal Preventieakkoord gaat over plannen van de wetgever. In Nederland geldt er een scheiding tussen de wetgevende macht (regering, parlement), uitvoerende macht (politie en OM) en de rechtsprekende macht (rechterlijke instanties).
Dat betekent dat een rechter onafhankelijk is en zich dus niet hoeft te houden aan een Nationaal Preventieakkoord.
Wat gaat KHN doen?
Hoewel de Hoge Raad anders kan besluiten dan het Hof en het advies van de advocaat-generaal, moeten we er rekening mee houden dat in het ergste geval rookruimten met ingang van 27 september 2019 zijn verboden. Dat zullen we natuurlijk niet zomaar accepteren. KHN zit tot 27 september natuurlijk niet stil. We onderzoeken de verschillende scenario’s en de eventuele gevolgen. Beroep aantekenen tegen een uitspraak van de Hoge Raad kan niet.
Niet alleen verbod op rookruimten in de horeca
De KHN zal de vraag bij de staatssecretaris neerleggen om álle rookruimten in dan zo snel mogelijk te verbieden. Het kan niet waar zijn dat rookruimten in de horeca straks verboden zijn maar er in overheidsgebouwen en kantoren wel in rookruimten wordt doorgerookt.
De sector zet zich schrap
Ook de horecasector zet zich daarom sinds deze zomer schrap, ondanks de eerdere beloften van het kabinet. “De uitspraak van de Hoge Raad kan er dwars doorheen gaan”, schrijft voorzitter Robèr Willemsen van Horeca Nederland deze week aan zijn achterban. Het vonnis “kan per direct een heel grote impact hebben.” In een reactie aan Trouw zegt staatssecretaris Blokhuis dat hij “nog niet wil speculeren” op een uitspraak van de Hoge Raad. Het overleg op het ministerie is bedoeld om op tijd voorbereid te zijn op elk scenario, om alle betrokkenen snel helder uitleg te kunnen geven over de gevolgen. Blokhuis: “Voor alle duidelijkheid: ik wil dat er een einde komt aan rookruimtes in de horeca, bedrijven, instellingen en overheidsgebouwen. Daarover zijn in het Preventieakkoord heldere afspraken gemaakt. Mijn inzet was steeds: hoe sneller, hoe beter. Maar wel op basis van goed bestuur, maatschappelijk draagvlak en een fatsoenlijke termijn voor betrokkenen om het voor elkaar te krijgen.”